«Общественная позиция»
(проект «DAT» №5 (369) от 9 февраля 2017 г.
Бейсенбілік бетпе-бет
Бүгінгі «Бейсенбідегі бетпе-бет» айдарының қонағы Қазақстан-Америка киношылары бірлесіп түсірген «Тоқал» фильмінде тоқал рөлін ойнаған Жәнел МАҚАЖАН. Осы фильмдегі ашық көріністер үшін біраз жұртты шулатып, өзі де сол рөлі үшін көпшіліктің сынына ұшыраған М.Әуезов театрының актрисасы Жәнел не деді? Оның жай-жапсарын төменгі сұхбаттан оқи аласыздар.
− Жәнел, фильмнің атауы да айтып тұрғандай, тоқал жүрген жерде ашық көріністердің болатыны заңдылық шығар, солай емес пе?
− Солайы – солай болар… Бірақ мен қазақ фильмдерінде ашық көріністердің көрсетілуіне қарсымын. Себебі қандай фильм түсірсең де, оның ұлттық-тәрбиелік мағынасы болуы керек деп ойлаймын. Мұндай «ұятсыз» сюжеттерсіз де киноны шынайы етіп көрсетуге болады ғой…
Ал «Тоқал» фильміне келер болсақ, оның сценарийін продюсер мен режиссер бірігіп жазған. Рөлдерде ойнаған актерлерге қойған талаптары солай болған соң, фильмде ашық көріністер болатыны ескертілді. Бірақ өз басым «төсек қатынасы» тұрғысындағы эпизодтарға түсе алмайтынымды айтып, сценарийді оқып шыққан соң киноға түсуден бас тарттым. Кейіннен режиссерлер ойлана келе, сол сюжеттер үшін менің орныма дублер алды. Сондықтан фильмдегі ашық көріністерге менің қатысым жоқ, дублерім ойнап шықты.
− Ашық көріністерге түспейтініңізді біле тұра, қоюшылар неліктен сізді таңдады екен?
− Бұл рөлге не үшін мені таңдағанын білмедім: кастинг барысында таңдау маған түсті. Мүмкін,таңдау кезінде сол образды көрсете білгенім ұнаған болу керек. Негізі, режиссер кастинг кезінде көбінесе актерлік шеберлікке мән берді. Әйтпесе қатысуға ынтасы бар көп қыздар келген екен.
Алғашқы кезде бұл фильмде американдық Марк Дакаскос («Көшпенділер» фильміне қатысқан – Ред.) ойнайтын болған. Тіптен оның триллері де шығып кеткен. Бірақ ойлана келе, продюсер Гауһар Нұртас ер адамның рөлін өзіміздің қазағымыз ойнасын деген тұжырымға келген.
– Сонымен, «Тоқал» сіздің көңіліңізден шықты ма? Фильмдегі рөліңізге қандай баға бересіз?
− Жасыратыны несі бар, рөлдің кейбір тұстары көңілімнен шыққан жоқ. Актриса ретінде өзімнен көп кемшілік көрдім. Иә, «тоқал рөлді жақсы ойнап шықты» деген секілді оң көзқарасты пікірлерді естіп жатырмын.
Бірақ көріп отырып, «мына жерінде басқаша ойнасам болады екен…» деген ойларым көп болды. Менің ойымша, образды бұдан да жақсы етіп алып шығуға болар еді.
− Осы секілді фильмдерге түсуге ұсыныстар түсіп жатқан жоқ па сізге? Себебі актриса Гүлшарат Жұбаеваны баяғы «Келін» фильмінен кейін ашық көріністі киноларға шақырғандар көп болған екен…
− Негізі, кино саласындағы көпшілік режиссерлер мен әріптестерім менің ондай сахнаға түспейтінімді біледі. Фильмді анықтап көргендер «ұятты сюжеттердегі» қыздың мен емес екенімді бірден байқай алды. Десек те, қарапайым халық ол жағын білмейді. Егер алдағы уақытта сондай рөлдерге тағы да шақырып жатса, мені дублер алмастырған жағдайдың өзінде де түбегейлі бас тартамын.
− Есіміңіз көпшілікке осы фильмнен кейін ғана кеңінен танылса да, «тоқалға» ренжігеніңіз қалай? Бұдан бұрын көгілдір экраннан көрінбей жүрген едіңіз…
− Театрдан ешқайда кетпей, сол жерде біраз тәжірибе алғым келді. Үйренерім әлі де көп. Фильмге түсуге қарағанда, театр жұмысы ауыр. Ол жерде жауапкершіліктің қандай екенін сезінесің. Сол себептен театрға көп бет бұрғым келді. Қазір фильмге қайта түсе бастадым, соңғы ойнаған кином Нұрлан Қоянбаевтың «Каникулы в Таиланде» деп аталады. Мен үшін кино мен театр бірдей. Екеуінен де өзіме рухани байлық аламын. Негізі театр басшылығы біздің кино саласында да қатар жүруімізді қолдап отырады.
− Ал «Тоқалды» түсіруге қатысқан шетелдік әріптестермен жұмыс істеу қалай екен? Олар сіздерді несімен таңдандыра алды?
− Бізде «шетелдіктер керемет жұмыс істейді» деген қасаң ой қалыптасып қалған. Бірақ олардан үйренетініміз көп болса да, мен ондай ойды қостамаймын. Әйтсе де, өз еліміздің режиссерлерінің жұмысын да бағалай білу керек. Иә, шетелдік әріптестердің жұмыс істеу шеберліктеріне тәнті болдым. Олардан актерге деген жылы лебізді және жақсы қарым-қатынасты байқауға болады. Басқа жағынан өзгешелікті көре алмадым.
− Болашақта өзіңізді қандай рөлден көргіңіз келеді?
− Тарихи фильмге түсуді армандаймын. Бұған дейін кішігірім заманауи фильмдерде ойнап келдім. Айтар болсақ, «Қаладан келген қыз», «Қош бол, Гульфайруз!», бертін келе «Возвращение Ада» фильмдері, «Сырғалым» телехикаясына түстім. Ендігі кезекте тарихи образда бағымды сынап көрсем деймін. Әсіресе Томирис ханшайымның рөлін сомдағым келеді. Ол үшін, әрине, актерлік шеберлігің зор болуы қажет. Дегенмен, армандау артықтық етпейді: алдағы уақытта сондай кейіпкердің рөлін ойнау бұйырып жатса, тек қана қуана келісемін.
Негізі мен рөлдерді бөліп-жармаймын. Актер болған соң, бір амплуада қалмай, барлық қырыңнан өз-өзіңді көрсете білуің керек. Театр мен кинода жүргендердің барлығы солай ойлайтын шығар. Бірақ мен алдымен фильмнің сценарийіне қараймын және рөлдерге таңдау жасаймын. Образды алып шығар қауһарым мен икемімді бағамдаймын. Сол себептен те осы уақытқа дейін бірнеше жобалардан бас тарттым.
− Дегенмен, осы «Тоқалды» кинодағы бойтұмарым болды деп айта аласыз ба?
− Иә, осы фильмнен кейін ұсыныстар түсе бастады. Бірақ «Тоқалды» бойтұмарым деп айта алмаймын. Себебі ол фильмдегі жұмысымнан көп қателік көрдім. Өзімнің актерлік шеберлігімді әлі де шыңдау керек екен деген тұжырымға келдім. Түскен фильмдерімнің ішінде «Қаладан келген қыз» мен үшін ерекше орын алады. Себебі ол менің кино саласындағы алғашқы рөлім. Бұл фильмнің мағынасы кең, тәрбиелік мәні зор болғандықтан да өзіме қымбат.
− Ал бүгінде елімізде қоғамдық-әлеуметтік мәселеге айналған «тоқалдық» тақырыбына сіздің көзқарасыңыз қандай?
− Тоқал алуға қарсымын. Негізі, мұндай пікір айтуға да қақым жоқ шығар – әркімнің өз өмірі – өзіне. Білесіз бе, «Тоқалдағы» менің кейіпкерімдей тағдыр ешбір қыздың өмірінде кездеспесе екен деп тілеймін. Өйткені фильмдегі қыздың тағдыры өте ауыр. Киноны ойнау барысында онымен кейбір жерлерде келіскен және қылығын мүлдем қабылдай алмаған кездерім болды.
− Бір сұхбатыңызда «Мені кішкентай мұрным үшін фильмге түсуге қабылдамайтын, өйткені режиссерлер тек классикалық тұрғыдағы бейнені іздейтін» деп айтқаныңыз бар. Жалпы біздің киноәлемінде актриса болып қалыптасу қаншалықты қиын?
− Әрине, актриса болу үшін де әдемілік көп рөл атқарады. Жалпы, қыз балаға өнер саласында жүру қиын. Гастрольдетіп, анда-мұнда кететініміз бар. Жұмыстың барысымен жүріп, кейде отбасылық міндеттеріңді шетке ысырып қоясың. Осы жағынан қиындық туып қалатын кездер болады. Бірақ мен гастрольдерге көп шыға бермеймін. Анда-санда шығып жатқанда, өзіммен бірге балаларымды ертіп алуға тырысамын.
− Актер әрі тележүргізуші Азамат Сатыбалдының «Актерге ең қымбат атақ − танымалдылық» деп айтқаны бар. Былай қарағанда, өнер саласында жүргендер өздеріне жарнама жасап жатады. Тасада жүрген сіздің өзгелер секілді «жер өртеп» танымал болғыңыз келмей ме?
− Өз басым танымал болсам деп жұмыс істемеймін. Жаныма өнер жақын болған соң ғана осы салада жүрмін. «Танымалдылық керек емес» деп те айта береміз ғой. Мүмкін, болашақта мен де өзімді актриса ретінде жарнамалай түсетін шығармын. Ал дәл қазір танымалдылыққа қол созудан бұрын, актерліктің дәмін татып, оның қыр-сырын білгім келеді.
− Ал сіз үшін ең қымбат атақ не дер едіңіз?
− Мен атаққа да қызықпайтын жанмын. Мемлекеттік сыйлықтар алуға да аса құмар емеспін. Ал марапатталып жатқан әріптестерім үшін қуаныштымын. Әрине, бізге де жұғысты болғанын іштей айтып, тілеп қоямыз. Он бес жасымнан бері киноларға түсіп келемін. Осыған да құдайға шүкіршілік етемін. Марапатталып, әлі де сыйлық алып үлгереміз. Театр табалдырығының төменгі сатысында жүрген біз үшін әлі де еңбектену керек.
− Осы актерлер арасында «режиссермен жақсы болсаң, басты рөл сенікі болады» дегендей сөздерді естіп қаламыз…
− Бұл ақылға қонымсыз пікір. Басқа театрларды білмеймін, бірақ біздің Әкемтеатрда мұндай ерсі дәстүрге жол жоқ. Білмеймін, мүмкін, мұндай жағдайлар кездесетін де шығар. Сондықтан бұған қатысты ешнәрсе айта алмаймын. Өзім біреудің өміріне кіріскенді жақтыра бермеймін. Не істесе де, әркімнің өз еркі ғой.
− Алдағы уақытта сізді театрда қандай қойылымнан көре аламыз?
− «Қыз Жібек пен Төлегенді» қойғалы жатырмыз. Жібектің рөлін мен сомдаймын. Осы рөлді халықтың көңілінен шығатындай етіп алып шықсам деген үмітім бар. Актерлік шеберлігімді көрсетсем деймін. Және осы рөлім арқылы елге көрінсем деген ойым бар. Театрда ойнаған қандай да қойылымдарым мен үшін қымбат.
Сондай-ақ жақын арада толықметражды комедияға түсетін боламын. Ол фильмде де басты рөлді сомдаймын. Фильмнің жарнамасы әлі шыққан жоқ, сондықтан мен сізге ол туралы айта алмаймын…
– Ендеше әзірге құпия рөліңіз өнер өріне бастаған жаңа баспалдағыңыз болсын! Сұхбатыңызға рахмет!
Сұхбаттасқан –
Анар ДӘУКЕН