«Общественная позиция»
(проект «DAT» №2 (366) от 19 января 2017 г.
Көпе-көрнеу қиянат
Расында, бұған дейінгі апелляциялық көптеген басқа сот отырыстары мұндай ұзаққа созылмаған. Ары кетсе, бір-екі күннің ішінде алғашқы инстанцияның шешімін растаумен тамам болатын.
Ал Атыраудағы Макс пен Талғаттың соты бүгін төртінші күнге ұласты. Кеше айыпталушылар мен олардың қорғаушылары жиырмаға жуық шағым түсірді. Сот ол шағымдардың барлығын кейін қараймыз деген желеумен созбалақтатып келді. Азаматтық беленділер Макс Боқаев пен Талғат Аян «сот әділетсіз өтіп жатыр» деп санап, сот отырысына онлайн режимде қатысудан бас тартты, деп хабарлайды «Азаттық». Бұл да билік пен сот тарапынан жасалып отырған қысастыққа жауаптың белгісі болса керек.
Талғат Аянның адвокаты Төлепқали Аяновтың «Азаттыққа» мәлімдеуінше, сот басталғаннан бері 20-дан астам өтініш жасалғанымен, олардың ешқайсысы қанағаттандырылмаған. «Біз соттың бірінші инстанциясында қабылданбаған өтініштерімізді қайта ұсындық. Халықаралық ұйымдардың, тәуелсіз сарапшылар қорытындысын іске тіркеуді сұрадық. Қабылданбады», – депті Төлепқали Аянов «Азаттыққа».
Кеше түстен кейінгі сот отырысына Атыраудың №157/1 уақытша қамау изоляторында отырған сотталушылар онлайн байланыс арқылы да процеске қатыспай қойды. Судьялар қолына Боқаев пен Аян туралы материал жарық көрген газетті ұстап отырған сотқа қатысушы азаматтық белсенді Әсел Мақсоттан сот залынан шығып кетуін талап еткен. Боқаев пен Аян осы жағдайға наразылық танытты, дейді «Азаттықтың» тілшісі.
«Сот залындағылардың қолдауымен мені сот залында қалдырды. Ал Макс пен Талғат бұны «адам құқығын көпе-көрінеу бұзу» деп атап, «Скайп» арқылы отырысқа қатысудан бас тартты», – деді Әсел Мақсоттың өзі «Азаттыққа».
Еске сала кетсек, 2016 жылғы 28 қарашада №2 Атырау қалалық қылмыстық соты азаматтық белсенділер Макс Боқаев пен Талғат Аянды «әлеуметтік алауыздық тудырды», «әдейі жалған ақпарат таратып», «митинг өткізу заңдарын бұзды» деп айыптап, әрқайсысын бес жылға бас бостандығынан айырған еді. Бұған қоса сот оларды 560 мың теңге айыппұл мен сараптама жасауға кеткен 259 мың теңгені де өндіруге міндеттеген. Сотталушылардың өздері айыптарын мойындаған жоқ. Екі азаматтық белсенді 2016 жылғы сәуір айында Атырауда үкіметтің жер реформасына қатысты жаппай халықтық толқу өткен кезде көзге түскен болатын.
Кеше кешкісін бет қатталып, газет баспаханаға кетер алдында сотқа Көкшетаудан арнайы келіп қатысқан қоғам қайраткері Марат Жанұзақовтан сот отырысының жүрісі жөнінде комментарий сұраған едік.
«Мен бұл соттың бүгінгі беталысынан сондайлық бір үміт күтпеймін, – деді Марат мырза. – Дүйсенбі күнгі алғашқы отырыста соттың бастамасы жақсы болған еді: БАҚ өкілдерінің жұмысына кең мүмкіндік берілген-ді. Соның нәтижесінде республикалық «КТК» мен «31-арнадан» сюжеттер көрсетілген болатын. Шамасы, кешелі-бүгін сот төрағасы Тәтті Уәлиева жоғарғы жақтан қатаң тапсырма алған болуы керек, БАҚ өкілдерін сот залына кіргізбей қойды».
«Ал қорғаушы жақтың ой-пікірі мен дәлелдері қалай қабылдануда?» деген сауалымызға Марат Жанұзақов былай деп жауап берді: «Қорғанушы жақ бірінші соттың үкімін быт-шыт ететіндей дәлелдер келтіріп жатыр. Бірақ сот ол дәлелдерді дауа көрмейтін сияқты. Мысалы үшін, «50 мың АҚШ доллары оралып берілді-мыс» деген жейдеше Талғатқа тіпті де шақ емес. Талғат ірі жігіт, ал жейдешенің көлемі 46-48 мөлшерден аспайды. «Ол жейдеше Талғаттың кіндігіне де жетпейді», – деді Талғаттың әкесі әрі адвокаты Төлепқали Аян сот барысында. Ал сот төрағасы бұл уәжді құлағына да қыстырған түрі көрінбеді. Яғни, төраға Макс пен Талғатты қайткенде де соттау жөнінде тапсырма алған сияқты. Бәлкім, ары кеткенде бірер бапты жеңілдетіп, бір-екі жылын қыстартатын шығар. Бірақ сот алқасының соңғы екі күнгі ұстанымына қарағанда, жігіттерді бостандыққа шығаратын әлпет сезілмейді».
Сонымен, Атыраудағы алқалық апелляциялық сот бүгін төртінші күн жалғасады. Марат Жанұзақовтың пікіріне қарағанда, отырыс жұма күні де жалғасуы мүмкін. Бірақ ол сот отырыстарының барлығы көз алдау үшін ғана өтетін сияқты.
Қалай болғанда да, соттың соңғы шешімін күтуден басқа амал жоқ. Ал жалпы сот отырысы жөніндегі жалпы есептік жарияланым газетіміздің келесі нөмірінде шығатын болады.
Сырым ДАТОВ