«Общественная позиция»
(проект «DAT» №07 (278) от 19 февраля 2015 г.
Мәлімдеме
Сейсенбі күні Алматыда бір топ тәуелсіз БАҚ-тар жетекшілері баспасөз мәслихатын өткізіп, арнайы тапсырыспен заңсыз жабылып жатқан басылымдарды (Adam bol, «Республика», «Правдивая газета», «Правда Казахстана» және т.б.) қорғау мақсатында Жалпықазақстандық қозғалыс құратындықтарын мәлімдеді. Біз төменде жаңадан ашылатын қозғалыс құрылтайшылары ҚР Жоғарғы сотының төрағасы Қайрат Мәми мырзаға жолдаған мәлімдемені жария етіп отырмыз. Олар бұл мәлімдемені ЖС төрағасы арқылы Қазақстанның саяси басшылығына жолдайтындарын айтты.
Құрметті Қайрат Әбдіразақұлы!
ҚР сот жүйесі құрылымында қалыптасқан ақпараттандыру тәртібі бойынша Алматы қалалық сот орындары Жоғарғы сот басшылығын жүйелі түрде және дер кезінде хабардар етіп отырса керек. Сондықтан да Сіз «Адам бол» журналының нақақ жаламен жабылуына байланысты жағдайлардан толық мағлұмат алған боларсыз. Бұған дейін өткен неше дүркін сот отырыстарында қайталанған адам сенгісіз заңсыздықтар мен әділетсіздіктер бізді күйіндірді. Талай сұмдықты көрген едік, мынау олардан асып кетпесе, кем түспеді.Соттағы шектен шығушылықтар, сорақылықтар қашанғы жалғаса бермек?! Біз бұл жағдайды жергілікті сот орындарының бетімен кетушілігі және сот жүргізу ісінің жоғарғы өкілеттік органдардың бақылауынан тыс қалғандығы немесе ол жақтан арнайы тапсырыс берілгендігі деп есептеуге мәжбүрміз. Жалаға душар болған журналға қатысты сот шешімдерін және соттар барысында орын алған заңсыздықтарды санамалап, қайталап жатуды артық деп санаймыз. Сіздің оған көз жеткізуіңізге мүмкіндігіңіз бар. Біздің әріптесіміз Гүлжан Ерғалиеваның ең ақырғы шараға – аштық жариялауға дейін барғанын Сіз жақсы білесіз. Егер журналды қуғындау тоқтатылмаса, онда біздің де сондай әрекетке баратындығымызды алдын ала мәлімдейміз.
«Адам бол» журналына қатысты екі бірдей сот процесі барысында редакция және оның қорғаушысы тарапынан жасалған бірде-бір өтініш немесе шығарылған шешімдерге байланысты шағымдар қолдау таппады. Айдос Садықовтың журналда жарияланған сұхбатына орай «соғысты насихаттау фактісі» маман-сарапшылар тарапынан да, қоғамдық пікір тұрғысынан да, тіпті осы істің жүру барысын бақылауға алған халықаралық құқыққорғаушылық ұйымдар тарапынан да сот шешімімен журналды жабуға ешбір заңды желеу бола алмайтыны аталды. Тіпті бұл заңсыздықты ЕҚЫҰ да өз есебінде атап өтіп, Қазақстанда баспасөз бостандығына қысым жасалу әдетінің үдей түскенін жария түрде мәлім етті.
Сол сияқты журнал редакциясынан «моральдық шығын» талап еткен Әміре молданың шағымына қатысты сот шешімі де басылымды жабуға мүдделі топтардың әлеуметтік тапсырысы салдарынан туған жағдай деп санаймыз. Бұл істі одан ары ушықтырмай, «бейбіт жолмен» шешуге Әміре молда тарапынан келісім бола тұра, жағдайды тек қана соттың араласуымен және журнал редакциясын «жазалау» жолымен ғана соңына дейін жеткізуге ынтазар сыртқы күштер болғанын Сіздің назарыңызға салғымыз келеді. Яғни, «Адам бол» журналына қатысты екі бірдей сот ісіне астыртын бастамашылық еткен және сот отырыстары барысында соттардың іс-қимылын «қажетті арнаға» бұра білген мүдделі саяси топ болған. Оның барлығы бұған дейін редакция тарапынан Сіздің атыңызға жолданған қатынас хаттарында айтылған және оларды қайталап жатудың қажеттілігі шамалы.
Сот орындарында белең алған осындай өрескел жағдайларды атай келе, біз Сізден Қазақстандағы сот жүргізу ісіне жіті басшылық және қатаң бақылау жасайтын жоғарғы өкілетті лауазым иесі ретінде «Адам бол» журналына қатысты ақпанның 26-сы күні Алматы қалалық сотында өтетін шағымдану сотына тікелей бақылау жасауыңызды өтінеміз. Сізден сұралатын мәселе – төменгі сот буынының ісіне араласу тұрғысында емес, сол сотта журнал редакциясы тарапынан айтылатын уәждердің қабылдануына, олардың сот үдерісі барысында тыңдалуына және оларға әділетті баға берілуіне байланысты болып отырғанын ескерткіміз келеді.
Егер Алматы қалалық сотының шағымдану алқасы қарайтын сот нәтижесінде журналдың ақыр соңы жабылуына жол берілсе, қазақстандық қауым және халықаралық құқыққорғаушы ұйымдар оны елдегі демократиялық үрдіске жасалған ауыр соққы ретінде қабылдайды. Мұндай шешім еліміздегі сөз бостандығының барған сайын шектелу үстінде екендігін дәлелдейтін айқын мысал болып табылады. Бұл – дамыған 30 елдің қатарына кіруге мүдделі Қазақстан мемлекеті үшін орны толмайтын кезекті бір кемістік болары, президент Н.Назарбаевты демократияға емес, диктатураға бүйрегі бұратын тұлға түрінде танытары хақ.
«Адам бол» журналына жасалған қасақана қысастықтан кейін, біз Сіз арқылы Қазақстан басшылығына, оның саяси жетекшілігіне мынаны мәлімдейміз:
- Сот ісіне, соттардың тәуелсіздігіне қол сұғатын сыртқы күштердің белсенділігі белең алуына байланысты және тәуелсіз БАҚ-на қатысты саяси істерде соттардың «саяси тапсырыс орындаушы» органға айналып бара жатқанын ескере отырып, біз – Қазақстанда «тірі қалған» санаулы БАҚ-ы басшылығы мен редакторлары бұдан былай саяси күрес, әділеттілік жолында бірігу қажеттігіне көз жеткіздік. Осыған орай Қазақстандағы сөз бостандығы қозғалысын құруды бастаймыз;
- Бұл қозғалыстың қызметін біз тәуелсіз БАҚ-ы төңірегінде ғана емес, сөз бостандығын қорғау жолындағы бүкілқазақстандық қозғалыс дәрежесіне көтеруге бар мүмкіншіліктеріміз бен күш-жігерімізді жұмылдырамыз;
- Жуық мерзімдер арасында өтетін кезектен тыс президенттік сайлау науқаны мүмкіндіктерін барынша пайдаланып, біз бұл бастамамызды демократия мен сөз бостандығы қажеттілігінің ұранына айналдырып, президенттіктен үміткерлер бағдарламасына енгізуге, үгіт-насихат шараларын жүргізуге негіз етеміз;
- Біздің құрылтайшылығымызбен құрылатын қозғалысты қолдау және оның мақсат-мүдделерін жалпы елге насихаттау жұмыстарына сот әділетсіздігін бастан кешірген барша жұртты жұмылдыруды мақсат тұтамыз.
Біздің осы бастамамыз Сіз арқылы елдің саяси басшылығына жетеді деген үміттеміз және осы мүддемізді жария ету мақсатында өткізілген баспасөз мәслихатының мінберін пайдаланып, елде жаңа азаматтық қозғалыс құру үрдісі басталғанын мәлімдейміз.
Бәріміз – біріміз үшін, біріміз – бәріміз үшін!
Қол қоюшылар – тәуелсіз ақпарат құралдарының басшылары:
Рысбек СӘРСЕНБАЙҰЛЫ
Ермұрат БАПИ
Оксана МАКУШИНА
Жарылқап ҚАЛЫБАЙ
Жанболат МАМАЙ
Андрей СВИРИДОВ
Розлана ТАУКИНА
Рамазан ЕСІРГЕПОВ