біздің қоғамда әлі де жүріп тұр

Менің Пар­ла­мент депу­та­ты атанға­ны­ма тура екі ай бол­ды. Әзір­ге «қырып тастаған» ештеңем жоқ. Жаңа орта­да қалып­та­су, бұған дей­ін­гі мен үшін «бөтен жер­ге» үйрені­су кезеңі жүріп жатыр. Билік­тің бюро­кра­ти­я­лық бол­мысы ұзақ жыл­дар бойы сірес­кен, тап­жыл­ма­стай болып орны­ққан орта­сын бұзып-жаруға бей­ім мінез­ге бой беретін мүм­кін­дік те шектеулі.

Деген­мен, бұл ортаға қоғам қан­ша­лы­қты сын көз­бен қара­са да, менің бір бай­қаға­ным – билік­тің басқа бұтағын­да қалай екені маған әзір­ге айқын емес, бірақ Мәжілістің мәнісі халы­ққа қарай­лас қалы­пқа ауып бара жатқан сыңай таны­та­ды. Сұл­ба­сы енді-енді нақты­ла­нып келе жатқан осы өзгерістің бір пұшпағын­да жүр­ген­дік­тен, маған келетін хат­тар мен өтіні­ш­тер­де есеп жоқ. Бар­лы­ғы­на бір­дей мой­ын бұрып, тегі­стей жау­ап беру оңай емес екен.

Сон­ды­қтан Stan.kz пор­та­лын­да жур­на­лист Серікқа­зы Аяз­ба­ев жүр­гіз­ген сұх­бат пен төмен­де­гі өлең жол­да­ры менің бүгін­гі жай-күй­ім­ді сездірер деген оймен оқыр­манға үшбу сәлем жол­дап отырмын.

Ермұрат БАПИ

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Шер-аға?

Ұлы­қ­бек Есдәулет

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ермұрат?

Қаза­ғы­ң­ды маза­лай­ды сан сұрақ.

Қым­бат­шы­лық қылқын­ды­рып халықты,

Ел жағ­дайы бара жатыр құлдырап.

Қаза­ғы­ң­ның қал-жағ­дай­ын сұрама!

Құл­дық сана жыққа­лы тұр ұраға.

Банк­тер­де қары­зы жоқ қазақ жоқ,

Борыш қалар ұрпағы­на мұраға.

Қуда­лаған сені талай Нұр-аға,

Хабар­ла­сып өзің­ме­нен тұра ма?

Бар бай­лы­қты үле­стіріп кетіпті-ау,

Күй­еу, қыздар, туыс-жек­жат, құдаға.

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ермұрат?

Үкі­мет­ке жол­даған едік бір сұрақ.

Әй, солар­дан жау­ап бола қоймас-ау,

«Қысқыр­май­тын» пре­зи­дент­ті де,

сен тұр­мақ.

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ереке,

Тіл тура­лы болар қашан мереке?

Қазақ тілі сыға­лай­ды есіктен,

Кір­ме­ге де, келім­сек­ке келеке.

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ермұрат?

Бас­па­на­сыз қаза­ғы­ң­да жоқ тұрақ.

Шетел асып кетіп жатыр – қайтеміз,

Өз елін­де өгей болып жас ұрпақ.

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ермұрат?

Қазақ қашан өзге­лер­мен тең тұрат?

Былық қоғам, жемқор, ұры жайлаған,

Сұрай бер­сем, тау­сыл­май­ды мың сұрақ.

Пар­ла­мент­те не жаңа­лық, Ермұрат?

 Аймұ­хан­бет БЕЙСЕМБЕКОВ

– Ермұрат аға, соңғы жаңа­лы­қтан бастай­ық, жақын­да депу­тат бол­ды­ңыз, енді бұрын­да­ры қоғам­да өткір пікір біл­діріп, өте бел­сен­ді едіңіз. Қазір Аста­на­да­сыз, Аста­на­ның атмо­сфе­ра­сы қалай екен?

– Cоңғы кез­де мен­де жаңа Қаза­қстан құруға қаты­сам, бір жақ шетіне шығы­са­мын, елдік жұмыстың бір пұшпағын көтері­сем деген оймен барып, елде өзгеріс жасай­мыз деген бір ынта бол­ды. Сол ынта­мен Пар­ла­мент­ке барған соң, қазір өзім­нің өмірім­де де өзгерістер болып жатыр. Бұры­нғы тәу­ел­сіз жур­на­лист, оппо­зи­ци­я­лық сая­сат­кер, 25 жыл еркін жүр­ген адам бүгін­де жаңа бір ортаға түс­кен соң, өзіңді бей­ім­де­у­ге тура келетін жағ­дай бар. Өйт­кені бұрын алаң­да атой­лап жүр­сек, қазір енді бұл сая­си орта­ның жағ­дай­ы­мен сана­су керек, «ала қарға» болып жүру­ге тағы кел­мей­ді. Мәжілістің 98 депу­та­ты­ның ара­сын­да жалғыз өзің, қаза­қ­ша­лап айтқан­да, далаң­дап жүру­ге бол­май­ды. Қалай болған­да да, бұл заң шыға­ру­шы билік оры­ны, ол жер­де саған сырт көз мем­ле­кет­тік дең­гей­де­гі салиқа­лы сая­сат­кер ретін­де қарай­ды, сон­ды­қтан қазір бей­ім­де­лу үстіндеміз.

– Депу­тат­тар­дың айлы­ғы қан­ша екен?

– Мен енді депу­тат­тың айлы­ғын аны­қтап, кім­дікі қан­ша екенін біл­мей­мін. Өзім­нің бай­қаға­ным, соңғы бір айдағы алған айлы­ғы­ма қараған­да, 600 мың тең­генің маңайы екен.

– Аста­на­да сіз­ге 600 мың жете ме?

– Қалай болған­да да, өзіңнің жалақы­ң­ды елде­гі жағ­дай­мен салы­сты­рып қарау керек. Мыса­лы, қазір халы­қта қиын­шы­лық пен қым­бат­шы­лық заман, ал маған 600 мың жет­пей­ді деп даб­ы­ра шыға­ра­тын жағ­дай емес. Біздің елде­гі ең төмен­гі жалақы 70 мың­ның төңіре­гін­де болып тұрған­ды­қтан, тағай­ын­далған жалақы­ға мой­ы­нұ­сы­нып, оны лай­ы­қты түр­де қабыл­да­уы­мыз керек деп ойлай­мын. Себебі біздің депу­тат­тар­дың ғана емес, жал­пы билік­те жүр­ген лау­а­зым­гер чинов­ник­тер­дің жалақы­сы халы­қтың әле­умет­тік дең­гей­інің өсуі­мен бір­ге өсу керек. Мына жақта халық «битін сығып, қанын ішіп» жүр­се, Аста­на­дағы чинов­ник­тер мил­ли­он­дап жалақы алып жата­тын бол­са, бұл біздің елде­гі нағыз әділет­сіздік­тің көкесі болады.

– Халы­қтың ең төмен­гі айлы­ғы 70 мың дедіңіз, депу­тат­тың айлы­ғы 600 мың екен, сіз­де кіш­кене бір ыңғай­сыздық бол­май ма?

– Ыңғай­сыздық, әрине, ең төмен­гі жалақы­ның мөл­шеріне бай­ла­ны­сты бола­ды ғой. Бұл есеп­тік көр­сет­кі­ш­тер үшін бел­гі­лен­ген нор­ма. Ал енді жұмыс істеп жүр­ген адам­дар­дың, күзет­те неме­се еден жуу­шы­лар­дың жалақы­сы сол 70 мың деп айта алмай­мын, 100 мың тең­генің төңіре­гін­де шығар, бірақ ол өте аз, әрине.

• «Ұлт­тық Қауіп­сіздік коми­теті төраға­сы­ның бірін­ші орын­ба­са­ры Самат Әбі­штің Қаңтар­дағы ста­тус-құзіреті Кәрім Мәсі­мо­втен кем емес бола­тын. Оның тіп­ті Назар­ба­ев­тың бауы­ры ретін­де­гі атағы­ның өзі – бір құзірет. «Назар­ба­ев­тың інісі» деген­нің өзі – бір лау­а­зым. Сон­ды­қтан Қаңтар оқиға­сы­на бай­ла­ны­сты оған таңы­луы тиіс жаза түгілі, оның аты атал­май, тіп­ті тер­ге­у­ге ілін­бей қалға­ны­ның өзі, әрине, үлкен сұрақ тудырады.

Ал енді депу­тат­тар­дың жалақы­сы 600 мың деген­де, менің­ше, бұл жер­де тек қана сол жалақы­ның мөл­шері әр депу­тат­тың лау­а­зым­дық жау­ап­кер­шілі­гіне бай­ла­ны­сты болу керек деп ойлай­мын. Егер депу­татқа 150 мың тең­ге тағай­ын­дал­са, одан мем­ле­кет­тік тұрғы­дағы үлкен жау­ап­кер­шілік­ті талап ете алмай­сың ғой. Ол енді ертең­гі күні 150 мыңға күн көре алмай­ды да, басқа жақтан қосым­ша жұмыс ізде­у­ге тура келеді, мем­ле­кет­тік жұмыс жай­ы­на қала­ды. Сон­ды­қтан мем­ле­кет­тік жау­ап­кер­шілік­ті талап ету үшін, осын­дай (600 мың тең­ге – Ред.) дең­гей­де жалақы қой­ы­луын мен айып деп сана­май­мын. Әрине, бұл енді жал­пы әлем­дік дең­гей­мен салы­сты­рған­да, сон­ша­лы­қты әкетіп бара жатқан көп ақша емес, бірақ, менің­ше, қанағатқа сай жет­кілік­ті болуы керек.

– Депу­тат болған­нан кей­ін, әркім қоғам­дағы, мем­ле­кет­те­гі про­бле­ма­лар мен жаңа ұсы­ны­ста­рын айтып жатыр. Сіз қан­дай мәсе­ле көтер­гелі отырсыз?

– Мен қазір ең басты­сы – тиісті мем­ле­кет­тік орган­дар мен меке­ме­лер­ге депу­тат­тық сау­ал­дар жол­дап жатыр­мын. Оның үстіне қазір жаңа сес­сия баста­лып жатқан­ды­қтан, депу­тат­тар тара­пы­нан да көп мәсе­ле айты­лып жатыр. Мен қазір, соңғы 25 жыл көле­мін­де дей­ік­ші, Қаза­қстан­нан ұрланған, заң­сыз шыға­ры­лған, әділет­сіздік­тің сал­да­ры­нан қымқы­ры­лған, тоналған қазы­на­ны, халы­қтың бай­лы­ғын қай­та­ру жөнін­де­гі мәсе­ле­лер­ді көте­ру­мен айна­лы­сып жүр­мін. Бұл мен үшін ең бірін­ші кезек­те­гі мін­дет болып тұр. Себебі қазір біз әділет­ті Қаза­қстан құра­мыз десек, ең басты­сы – осы әділет­тілік­тің баста­уын, көзін көр­се­туі­міз керек. Қоғам­ның ат төбелін­дей ғана бір бөлі­гі қымқы­ры­лған, ұрланған бай­лы­қтың, актив­тер­дің есебі­нен шалқып өмір сүр­се, елде­гі қарай­ған халық кедей­шілік күй­ін кешіп отыр. Соңғы ресми ақпа­ратқа қараған­да, Қаза­қстан­да көр­ген күні кедей­шілік­тен төмен жар­ты мил­ли­он­нан астам қай­ыр­шы бар. Сон­ды­қтан біз қазір елде­гі әле­умет­тік әділет­тілік­ті қалып­та­сты­ру үшін, ұрланған, шет­ке шыға­ры­лған, офшор­ларға тығы­лған актив­тер­ді (ресми мөл­шер бой­ын­ша 150–160 млрд дол­лар­дың төңіре­гін­де) қай­та­ру мәсе­лесі­мен айна­лы­суы­мыз керек. Бұл сома түгел 100 пай­ыз қай­тып келеді деп ойла­май­мын, деген­мен негіз­гі үлкен бөлі­гі елге қай­туы керек.

– Яғни, Қаза­қстан­да қай­ыр­шы көп дей­сіз ғой?

– Біздің ресми ста­ти­сти­ка­ның ақпа­ра­ты бой­ын­ша, Қаза­қстан­да 600 мың адам кедей­лік дең­гей­ден төмен өмір сүреді екен. Біз­де кедей­ден төмен не бар? Қай­ыр­шы­лық қой! Бұл өте қорқы­ны­шты көр­сет­кіш. Мем­ле­кет­тік дәре­же­де осы­ған бай­ла­ны­сты арнайы бағ­дар­ла­ма қабыл­да­уға түрт­кі бол­сам деген ойым бар.

– Кәрім Мәсі­мов­ке қаты­сты сот үкі­мі шықты, 18 жылға сот­тал­ды, хабар­дар­сыз ғой?

– Әрине, хабардармын.Бірақ Кәрім Мәсі­мо­втың соты­мен Қаңтар­дың мәсе­лесі жабы­ла­ды деп ойламаймын.

Негізін­де, ресми ақпа­рат бой­ын­ша, Кәрім Мәсі­мов Қаңтар­ды ұйым­да­сты­ру­шы, мем­ле­кет­тік төң­керіс жаса­у­шы деген айып­пен сот­тал­ды ғой. Әрине, Қаңтар оқиға­сы­на оның қаты­сы жоқ деп айтуға бол­май­ды, ол – осы қасірет­ке қаты­сты негіз­гі фигу­рант­тар­дың бірі. Бірақ ол Қаңтар про­бле­ма­сын­да ең басты тұлға емес. Ол – әрі кет­кен­де негіз­гі орын­да­у­шы­лар­дың бірі, билік­ті басып алуға ұмты­лыс жаса­са да, Қаңтар оқиға­сын ұйым­да­сты­руға шақы­руға, жұмыл­ды­руға әсер ету­ші адам бол­са да, ол орын­да­у­шы­лар­дың бірі ғана. Қаңтарға қаты­сты басты фигу­рант­тар қал­та­ры­ста қалды.

Кәрім Мәсі­мов менің екі туып, бір қалға­ным емес, мен оны қорғай­ын деп тұрған жоқ­пын. Әрине, оның кінәсі бар, жазы­қты. Бірақ деген­мен, біз Кәрім Мәсі­мов­пен Қаңтар­дың қан­ды тра­ге­ди­я­сын жауып тастай сал­сақ, ертең­гі күні әділет­тілік бол­май­ды, қыры­лған қан­ша­ма халық бар, оның қаны, көз жасы бар. Мәсі­мо­вты сот­та­дық, 18 жыл бер­дік, осы­мен біт­ті деген әңгі­ме бол­май­ды. Менің­ше, бола­шақта, бәл­кім, мем­ле­кет­тік неме­се қоғам­дық комис­сия құру арқы­лы мұның анық-қаны­ғын ашып, елге жет­кі­зуі­міз керек. Сол кез­де ғана, бәл­кім, Қаңтар­дың қан­сы­раған жара­сын сәл-пәл емде­ген­дей бола­тын шығармыз.

– Кәрім Мәсі­мо­втың бірін­ші орын­ба­са­ры болған Самат Әбі­шев­тің жаза­сыз қалға­нын, жау­ап­сыз қалға­нын айтып­сыз. Ойы­ңыз әлі сол қал­пын­да ғой, иә?

– Әрине! Ол – Ұлт­тық қауіп­сіздік коми­теті төраға­сы­ның бірін­ші орын­ба­са­ры, бар­лық опе­ра­тив­тік, шұғыл істер­дің бәрі сол бірін­ші орын­ба­сар арқы­лы жүзе­ге аса­ды. Ал енді, шын ақиқа­ты­на кел­ген­де, Самат Әбі­штің Қаңтар­дағы ста­тус-құзіреті Кәрім Мәсі­мо­втен кем емес бола­тын. Оның тіп­ті Назар­ба­ев­тың бауы­ры ретін­де­гі атағы­ның өзі – бір құзірет. «Назар­ба­ев­тың інісі» деген­нің өзі – бір лау­а­зым. Сон­ды­қтан Қаңтар оқиға­сы­на бай­ла­ны­сты оған таңы­луы тиіс жаза түгілі, оның аты атал­май, тіп­ті тер­ге­у­ге ілін­бей қалға­ны­ның өзі, әрине, үлкен сұрақ тудырады.

Бұл қалай? Ресми айып­тау бой­ын­ша «КНБ» төраға­сы Қаңтар­ды ұйым­да­сты­ра­ды, оның қасын­да жүр­ген бірін­ші орын­ба­са­ры мақұ­рым қала­ды. Бұл мүм­кін емес. Сон­ды­қтан бұл жер­де Кәрім Мәсі­мо­втың қалқа­сын­да Самат Әбі­шті құтқа­рып қалу жөнін­де әре­кет­тер жасал­ды деп ойлай­мын. Қара­пай­ым мысал: ұсақ-түй­ек фигу­рант­тар­ды жеңіл-жел­пі бап­тар­мен сот­та­ды; Саты­бал­ды бол­сын, оның бір азын-аулақ дүни­есі, алты­ны, жері мем­ле­кет­ке қайт­ты, ал арғы жағын­да оның орас­ан зор капи­та­лы, актив­тері бар ғой. Ол неге тер­гел­меді? Бәрі «жабу­лы қазан жабуы­мен» қалды.

Сол сияқты халы­қтың көзін алдау үшін, Қай­рат Боран­ба­ев­ты құр­бан қыл­ды. Қай­рат Боран­ба­евқа таңы­лған айып­тың ар жағын­да Еуро­па­дағы бай­лы­қтар­дың бәрі, актив­тері, ешқай­сысы айты­лған жоқ. Халы­қты бүй­тіп алдарқа­ту ама­лы жүр­мей­ді. Алдам­паз­дық сая­сат біздің қоғам­да әлі де жүріп тұр.

– Қай­рат Саты­бал­ды мен Қай­рат Боран­ба­ев­тың құпи­я­ла­ры әлі толық ашыл­ма­са, сон­да бұл жеңіл-жел­пі, көз­бо­я­у­шы­лық болып шықты ғой?

– Иә, олар­ды жеңіл-жел­пі ста­тья­лар­мен сот­тау арқы­лы бұл ара­да халы­қты, қоғам­ды қалай да алдарқа­ту мәсе­лесі бар екенін сезу­ге бола­ды. Себебі, мыса­лы, Қай­рат Саты­бал­ды­дан қай­та­ры­лған Қаза­қстан­дағы актив­тері жөнін­де айтар бол­сақ, қай­тқан 300 млрд тең­генің көле­мі ашық ақпа­рат­та бар. Ал түп­теп кел­ген­де, ол сома мил­ли­ард­тар­мен өлшен­се де, бұл тең­ге ғана ғой! Ал оның мил­ли­ард­таған дол­ларға пара-пар актив­тері бар екені жөнін­де ешқан­дай сөз жоқ. Тіп­ті оның ондай бай­лы­ғы бол­ма­са да, тек­се­ру, тер­геу арқы­лы арғы жағын қазу қажет­ті­гі жөнін­де айты­луы керек еді.

Билік тара­пы­нан қыл­мыстық іске тар­ты­лып жатқан осын­дай аза­мат­тар­дың қай елдер­де тығы­лған бай­лы­ғы бар? Сол жер­лер­ге біз, мәсе­лен, билік­тің тара­пы­нан, комис­сия аты­нан халы­қтың ұрланған қар­жы­сын іздеп, Еуро­па­ның қан­дай елдеріне шықтық? Евро­па­лық өкі­мет­тер­мен хабар­ла­стық, осын­дай зерт­теу, тек­се­ру мәсе­лесі жүріп жатыр деген сияқты істер әлі басталған жоқ. Біз өзі­міздің бер­гі жақта көрініп тұрған, қолға ұста­уға бола­тын, жақын жер­де­гі бір­деңе­лер­ді жиып-теріп әкел­дік те, елге көз қылу үшін, еке­уін сот­тап жібер­дік. Ал шын мәнін­де арғы жақтағы мил­ли­ард­таған дол­лар қозға­у­сыз қалып отыр ғой.

Біз елде­гі әділет­тілік­тің нақты орна­уын пре­зи­дент Тоқа­ев­тан талап ете­міз. Ол кісінің өзінің де ниеті, ынта­сы бар екенін, азды-көп­ті өзгерістер жасап жатқан тал­пы­ны­сын көре­міз. Бірақ деген­мен, осы бағыт­та кібір­тік бар. Өзгерістер өте баяу жүріп жатыр. Әлдекім елде­гі сая­си жағ­дай­ға бір кедер­гі кел­тіріп тұрған сияқты көрі­неді де тұрады.

Осы­ның бәрі – айна­лып кел­ген­де, жасы­ра­тын түгі де жоқ, экс-пре­зи­дент Назар­ба­ев­тың аты­на келіп тіре­летін жағ­дай. Сон­ды­қтан мен өзім ойлай­мын: Назар­ба­ев әзір­ге Қаза­қстан­да тірі тұрған жағ­дай­да елде­гі көп­те­ген мәсе­ле­лер­ге әлі де сырт­тай ара­ла­суын қой­май­тын сияқты. Қазір де билік­тің әртүр­лі саты­сы мен дең­гей­ін­де оның адам­да­ры отыр. Билік­тің атқа­ру­шы аппа­ра­тын­да кезін­де өзі өсір­ген көп­те­ген кадр­лар отыр. Үлкен кадр­лық өзгерістер жоқ. Оның орта буын басқа­ру дең­гей­ін­де оты­рған жақ­та­ста­ры бар. Ұрланған актив­тер­ді, жылы­ста­ты­лған капи­тал­ды елге қай­та­ру жөнін­де­гі комис­си­яда да Назар­ба­ев кезін­де өзі өсіп-өндір­ген сол «күшік­тер» жүр, мыса­лы. Сон­ды­қтан кадр­лық тұрғы­да терең өзгерістер бол­ды деп әзір­ге айта алмай­мын. Өзгерістер­дің басы енді ғана баста­лып жатыр.

– Жақын­да жаңаө­зен­дік­тер жұмыс­сыз қалып, Аста­на­да шу шығар­ды. Бірақ сол 98 депу­тат­тың ішін­де сол жұмыс­шы­лар­мен кез­де­су­ге барған 3‑ақ депу­тат екен. Оның біре­уі – өзіңіз, Ринат Заи­тов және Мақ­сат Толы­қ­бай. Не дей­ді олар?

– Ере­уіл­шілер­дің айта­ты­ны – жалақы, еңбек дауы деген сияқты көп­тен, шынын айтқан­да, 2011 жыл­дан бері шешіл­мей келе жатқан, жар­ты­кеш шешіл­ген про­бле­ма. Жаңаө­зен мәсе­лесін айтқан­да, мұнай­шы­лар­дың жалақы­сы ғана емес, көтеріл­ген мәсе­ле­ге сол жер­де тұрған халы­қтың әле­умет­тік жағ­дайы дең­гей­і­нен қара­уы­мыз керек. Жаңаө­зен­де, мыса­лы, Қаза­қстан­ның басқа өңір­лері сияқты көкөніс өспей­ді, жері сор, су жоқ, қу дала. Сон­ды­қтан үкі­мет ере­уіл­шілер тала­бын тек жалақы тұрғы­сы­нан ғана емес, Жаңаө­зен, Маңғы­стау аймағы­ның әле­умет­тік мәсе­лесін толық, үлкен бір мем­ле­кет­тік бағ­дар­ла­ма дең­гей­ін­де шешетін талап­тар тұрғы­сы­нан қара­уы керек. Мұнай­шы­лар Аста­наға келіп, шу шығар­ды, олар­ды алдам­сы­ра­тып тарқат­ты, үкі­мет­тің тара­пы­нан айты­лған уәде­ге олар сен­ді, содан елдеріне қайт­ты деген сөз – ол тағы да көз­бо­я­у­шы­лық бола­ды. Бұл бітеу жара ертең­гі күні қай­та­дан жарылады.

Жал­пы, Жаңаө­зен, Маңғы­стау, Аты­рау – мұнай­шы­лар елі Қаза­қстан­да ең жай­қа­лып тұра­тын өңір болуы керек қой. Бұл өңір­лер­ді Дубай­мен, Араб Әмір­лік­тері­мен салы­сты­руы­мыз керек. Қаза­қстан­ды асы­рап оты­рған, бюд­жет­тің басым бөлі­гін беріп, қазы­на­ны тол­ты­рып оты­рған өңір­дің халқы сон­дай кедей­шілік жағ­дай­да өмір сүруі – шынын­да да сұм­дық. Сон­ды­қтан мұн­дағы халы­қтың тала­бы­на бай­ла­ны­сты мем­ле­кет­тік тұрғы­да үлкен бағ­дар­ла­ма дай­ын­дау керек пе, әлде басқа да бір мем­ле­кет­тік құжат­тың негіз­де шешудің жолын қарас­ты­руы­мыз керек пе деп ойлаймын.

– Соңғы кез­дері әріп­тесіңіз Жигу­ли Дай­ра­ба­ев жиі сынға ілі­гіп жүр. Тіп­ті ман­да­ты­нан айы­ру керек деген де түр­лі пікір­лер айты­лып, халық жазғы­рып жатыр. Бұған қаты­сты не айтасыз?

– Бұл ара­дағы дау­лы мәсе­ле аза­мат­тың жеке шеші­міне бай­ла­ны­сты болуы керек. Ол кісі, егер де қоғам­да айты­лып жатқан сын-ескерт­пе­лер өзінің ман­да­тын өткізу­ге қажет дей­тін бол­са, сон­дай шешім қабыл­дай­ды. Ал егер мен бала­ла­рым үшін жау­ап бер­мей­мін, олар әлдеқа­шан отау болған, өз алда­ры­на жеке отба­сы, әркім өзі жау­ап бер­сін деген тұрғы­да шешім­ге келетін бол­са, онда ол кісінің ұста­ны­мын жоққа шыға­руға бол­май­ды. Сон­ды­қтан өзім­нің әріп­тесі­ме «қоғам шулап кет­ті, ман­да­ты­ң­ды тап­сыр» деудің, оны жазғы­ру­дың реті жоқ. Менің­ше, ол жеке аза­мат­тық шешім­мен жүзе­ге аса­тын мәсе­ле болуы тиіс.

– Ермұрат аға, соңғы сұрақ, жур­на­ли­стер­ді көр­се ат-тонын ала қаша­тын депу­тат­тарға қаты­сты не айта­сыз? Сіз енді бар­лы­ғы­на ашы­қ­сыз, кез кел­ген тақы­ры­пқа пікір біл­ді­ре аласыз.

– Егер де сен депу­тат бол­саң, ал депу­тат деген қалай болған­да да – сая­сат­кер, қалай десек те, сен халы­қтың аты­нан сай­лан­дың – енде­ше қоға­мға да, БАҚ өкіл­деріне де ашық болуың керек. Сай­лау қалай өтті деген­нің өзін­де де, сен халы­қтың өкілі ретін­де Пар­ла­мент­те отыр­сың. Сон­ды­қтан қоғам­ның аты­нан мәсе­ле көтеріп, туын­даған сұрақтар­ды депу­тат­тарға жет­кізіп жүр­ген жур­на­ли­стер­дің сұрағы­нан қашуға бол­май­ды. Шамаң кел­се, жау­ап беру керек. Егер тіп­ті жау­ап беру­ге мүм­кін­ді­гің, өрең жет­пей жат­са, оны да айту керек: «Бұл менің тақы­ры­бым емес» деген сияқты. Бұл жер­де депу­тат пен жур­на­ли­стің ара­сын­дағы, қоғам алдын­дағы жау­ап­кер­шілік бір­дей болуы керек деп ойлаймын.

– Жақ­сы, аға, сұх­бат бер­геніңіз­ге рахмет!

• Stan.kz пор­та­лын­да жари­я­ланған видеосұх­бат­тың газет­тік мәтінін ықшам­дап дай­ын­даған Алма Жақ­сы­лы­ққы­зы – «D»