ОЛИГАРХТАРДЫҢ ҰРЛЫҒЫН ТОҚАЕВ ТОҚТАТА АЛА МА?

«Назар­ба­ев­тың оли­гарх­та­ры дәл қазір­гі жағ­дай­да не істеп жатыр? Ақор­да жақтан оларға біреу мүм­кін­дік беріп оты­рға­нын Әке­жан Қажы­гел­дин ашық айт­ты», – деп хабар­лай­ды «Шұғыл ақпа­рат» Ютуб арна­сы. Қаза­қстан­дық қоғам­да күн тәр­тібін­де­гі бұл тақы­рып­тың маңы­зды­лы­ғын еске­ре оты­рып, экс-пре­мьер-мини­стр­дің сұх­ба­тын газет­тік мәтін­ге грам­ма­ти­ка­лық тұрғы- да өңдеп, жари­я­лап отырмыз.

Әкежан Қажы­гел­дин: «Қаз- мыс» – ол қаза­қтың жүй­есі. Вла- димир Ким оған уақыт­ша бас­шы болып жүр. Жанын­да Огай жә- не басқа­лар бар. Бай­қа­саңыз, әрбір осын­дай жүй­енің маңай- ында бір-бір банк, бір-бір кор­по- рация бар. Оның бәрі халы­қтың ақша­сын, тиы­нын ұрлап, шет­ке шыға­ру  үшін  /құрылған/,  басқа мақ­са­ты жоқ. Аталған банк­тің біре­уі де елге, халы­ққа, елдің эко­но­ми­ка­сы­на, әле­умет­тік жағ- дай­ла­ры­на пай­да жасаған емес. Бәрі – семья бол­сын, клан бол- сын, мем­ле­кет­тің не үкі­мет­тің ақша­сын, не сатқан­нан кей­ін­гі ұрланған, мұнай, мыс сатқан опе­ра­ци­я­лар­дың ақша­сын шет- ке шыға­ру үшін құры­лған. Басқа ешқан­дай пай­да жоқ.

Біздің «Халық» деп ата­ла­тын бан­кі­міз бар, ол банк­ті бүгін­нен бастап «Ұлт­тық банк» өзінің қа- рамағы­на ауда­рып, орыс­ша ай- тқан­да, «внеш­нее управ­ле­ние» жаса­май­тын бол­са, ол банк­тің бүгін жасап жүр­ген тір­шілі­гі – / қаражатты/  халы­қтан,  елден, Қаза­қстан­нан қысқа жолдармен

/сыртқа/ шыға­рып жатыр.

«Кас­пи банк» деген бар, ол да сол. «Жусан банк» – ұлт­тық масқа­ра! Мына қаза­қтың намы- сына тиіп, сен ақы­мақ­сың деп айту керек бол­са, /мәселені/ сол

«Жусан банк­тен» бастау керек. Көзі­мізді   бақы­рай­тып   қой­ып, дәл бүгін біре­се тоқта­тып, біре- се қай­та жан бітіріп, /қаражатты/

күн­делік­ті ұрла­тып жатыр, тона- тып жатыр. Оның бәрін «воз­врат акти­вов в наци­о­наль­ную юрис- дик­цию» деп атап жүр. Ешқан­дай воз­врат жоқ, бүгін­гі күн­ге дей­ін жасап жүр­гені ұрлық.

Осы ұрлы­қты Тоқа­ев қалай тоқта­та­ды? /Бас прокурор/ Асы- ловты ауы­стыр­ма­са, тоқта­та ал- май­ды! Ал ауы­сты­ра­тын бол­са, дұрыс адам­ды тағай­ын­да­уы ке- рек. Мүм­кін, мына бүгін­гі елдің көз алдын­да жүр­ген, халы­ққа бел- гілі атқа­мі­нер, бел­сен­ділер­дің біре­уін алып, тағай­ын­дау керек шығар, мен біл­мей­мін. Жанын- да бол­сам, мен ақы­лым­ды ай- татын едім, өзім бел­сеніп көмек- тесер едім.

Бұл жұмыс – 18 айдың жұ- мысы. Мыса­лы, ертең бас про- курор кең­сесіне Айгүл Нұри­е­ва деген аза­мат­ша­ны шақы­рып, мені экс­перт ретін­де шақыр­са, біз ол кісіні алты сағат­тың ішін- де ел жаққа бұрып, мил­ли­ард- таған қар­жы­ны қай­та­ра­тын едік. Ал ол кісіні /Айгүл Нұриеваны/ қазір Ұлт­тық қауіп­сіздік коми­теті Тоқа­ев­тан жасы­рып, оған көмек жасап жүр.

Сіз бай­қа­ды­ңыз ба, Кәрім Мәсі­мов­ке кінә ретін­де не та- ғыл­ды? Ол – үкі­мет­тің, мем­ле- кет­тің билі­гін өз жағы­на бұрып, жасай­мын  деген  кінәлар,  кор- руп­ци­я­лық кінәлар  және бар.

«Қаза­қ­те­ле­ком­ның» кіш­кене ға- на бір пай­ы­зын алып, шетел­дік кор­по­ра­ци­я­ларға сат­ты. Кана-

дадан кел­ген инве­стор­лар­дың бұры­нғы Семей, қазір­гі Абай об- лысын­да алтын мен күміс өн- діретін «Бақыр­шық» деген ком- бина­ты бар, соны 1 мил­ли­ард дол­ларға  оры­старға  сатып  жі- бер­ді.   Ол   бір   мил­ли­ард   қа- зынаға түс­кен жоқ. Ол қай­да, оны неге тек­сер­мей­ді? Оны бәрі біліп отыр.

• Ол бір мил­ли­ард қай­да кетті?
• Бүгін­ге дей­ін жаса­лып жат- қан ұрлы­қты, елден алып кет­кен ақша­ның қай­да жатқа­нын біз біле­міз,  кім­нің  қолын­да  жатқа- нын да біліп отыр­мыз. Сол ғой – мен Айгүл Нұри­е­ва деп атап оты­рға­ным. Содан бастаңы­здар, Өте­мұра­то­втан бастаңы­здар, Ким­нен бастаңы­здар. Одан кей- ін бір­тін-бір­тін семьяға бару керек. Жақын­да біз­де бір­не­ше депу­тат­тар сөй­леп, Назар­ба­ев- тың отба­сын­дағы осы актив- тер­ді 150 млрд тең­ге деп баға- лады. Бұл нақты цифр­лар ма, осы отба­сын­да қан­ша актив бар деп ойлай­сыз? Неге бір- ден Самат Әбі­шті қамаған жоқ, неге Әлия Назар­ба­е­ва­ны сот- қа тар­тқан жоқ? Неге ұрланған актив­тер­ді Тоқа­ев үлкен, жо- ғары дең­гей­де айт­ты? Неге оның бәрін қай­тар­май­мыз? Жалғыз Қай­рат Боран­ба­ев­тан ғана «доб­ро­воль­но при­нуж- ден­ный» тәр­тіп­пен қай­та­рым жасал­ды… Дәл жаңағы айтқан мәсе-ленің бәрі бізді, қоғам­шыл бо- лып  жоға­ры­да  жүр­ген  аза­мат- тар­ды екі­ге бөліп отыр: «ескі Қа- зақстан» және «жаңа Қаза­қстан» деп. Сіз, сіздің қата­ры­ңы­зда жүр- ген жур­на­ли­стер, қоғам бел­сен- ділері, мен болай­ын – біз бір жақта­мыз, ал Асы­ло­втар басқа­жақта. Дәл орта­мы­зда оты­рған Тоқаев.
•  Яғни, Назар­ба­ев­тың сая- си үстем­ді­гі
  әлі күн­ге дей­ін кә- дім­гі­дей жүре ме?
• – Мен Нұр­сұл­тан Назар­ба­ев теле­фон­ды алып, күн­де /Тоқа- евқа/ звон­дап отыр деп айта ал- май­мын. Бірақ мына ата­лып оты­рған аза­мат­тар – Ұлт­тық банк­те­гі бас­шы­лар бол­сын, бү- гін­гі әлгі /банкілік/ регу­ля­тор бар ғой, солар­дың бәрі қаты­сты. Бұрын билік­те оты­рған­дар, Нұр- сұл­тан­ның семья­сы – олар не тона­ды? Олар мұнай­ды, мысты тона­ды, хром, цинк­ті тона­ды, алтын­ды, жер­дің асты­нан халық өндір­ген, шет­ке саты­лған құн­ды заттар­дың бәрін-бәрін тона­ды, сөй­тіп бай­ы­ды. Бір кез­де мұнай­дың, газ­дың баға­сы төмен түсіп кет­ті. Өздері баста­рын әрең сақтап, «Қазақ- гейт» ісі­нен (әлем­ге әйгілі бол- ған  кор­руп­ци­я­лық-парақор­лық шырға­лаң – Ред.) әзер деген­де құтыл­ды. Сон­ды­қтан бұлар бәрін қарап оты­рып, Ұлт­тық банк­те, «Самұрық-Қазы­на­да» жатқан ірі-ірі сома­лар­ды, дол­лар­ды кө- ріп, олар «бұл неге бостан-босқа жатыр, бұны неге жұм­са­май­мыз» деді. Содан 2015 жыл­дан бастап сол  ақша­лар­ды  шет­ке  шыға­ра баста­ды. Ал 2017 жылы ол кісі /На­зар- баев/ өзі «ал енді билік­ті басқа ада­мға берем» деген шешім­ге іштей жет­кен­нен кей­ін, маңай- ындағы­ларға мына­дай бұй­рық бер­ді: «Бар­лық банк­ті бір қолға алу керек. Мем­ле­кет­тің Ұлт­тық қор­да жатқан, «Самұрық-Қазы- нада», Бірін­ші пре­зи­дент­тің қо- рын­да жатқан қар­жы­ны сол жаққа көмек ретін­де өтірік ауда- ру керек, сөй­тіп қол­ма-қол сы- ртқа,  шетел­дер­ге  ауда­рып  та- стау керек». Соның бәрін ең бірін­ші жа- сап оты­рған адам – Кәрім Мәсі-– Мен Нұр­сұл­тан Назар­ба­ев теле­фон­ды алып, күн­де /Тоқа- евқа/ звон­дап отыр деп айта ал- май­мын. Бірақ мына ата­лып оты­рған аза­мат­тар – Ұлт­тық банк­те­гі бас­шы­лар бол­сын, бү- гін­гі әлгі /банкілік/ регу­ля­тор бар ғой, солар­дың бәрі қаты­сты. Бұрын билік­те оты­рған­дар, Нұр- сұл­тан­ның семья­сы – олар не тона­ды? Олар мұнай­ды, мысты тона­ды, хром, цинк­ті тона­ды, алтын­ды, жер­дің асты­нан халық өндір­ген, шет­ке саты­лған құн­ды заттар­дың бәрін-бәрін тона­ды, сөй­тіп бай­ы­ды. Бір кез­де мұнай­дың, газ­дың баға­сы төмен түсіп кет­ті. Өздері баста­рын әрең сақтап, «Қазақ- гейт» ісі­нен (әлем­ге әйгілі бол- ған  кор­руп­ци­я­лық-парақор­лық шырға­лаң – Ред.) әзер деген­де құтыл­ды. Сон­ды­қтан бұлар бәрін қарап оты­рып, Ұлт­тық банк­те, «Самұрық-Қазы­на­да» жатқан ірі-ірі сома­лар­ды, дол­лар­ды кө- ріп, олар «бұл неге бостан-босқа жатыр, бұны неге жұм­са­май­мыз» деді. Содан 2015 жыл­дан бастап сол  ақша­лар­ды  шет­ке  шыға­ра баста­ды. Ал 2017 жылы ол кісі /На­зар- баев/ өзі «ал енді билік­ті басқа ада­мға берем» деген шешім­ге іштей жет­кен­нен кей­ін, маңай- ындағы­ларға мына­дай бұй­рық бер­ді: «Бар­лық банк­ті бір қолға алу керек. Мем­ле­кет­тің Ұлт­тық қор­да жатқан, «Самұрық-Қазы- нада», Бірін­ші пре­зи­дент­тің қо- рын­да жатқан қар­жы­ны сол жаққа көмек ретін­де өтірік ауда- ру керек, сөй­тіп қол­ма-қол сы- ртқа,  шетел­дер­ге  ауда­рып  та- стау керек». Соның бәрін ең бірін­ші жа- сап оты­рған адам – Кәрім Мәсі­мов бол­ды. Олар, Мәсі­мо­втер 2019 жылы Нұр­сұл­тан Әбі­шұ­лы билік­ті Тоқа­евқа береді деп ой- лаған жоқ. Олар­дың ойы басқа- ша бол­ды. Алма ЖАҚСЫЛЫҚҚЫЗЫ, «D»