Қазақстанға Қытайдың Шыңжаң өлкесі Бұратала ауданынан қоныс аударған қазақтар дүйсенбі күні Алматыда баспасөз мәслихатын өткізіп, Қытайда қамауда отырған туыстарын босатуға көмек сұрады.
«Атажұрт ерікті жастары» ұйымының кеңсесінде жиналған азаматтар туыстарының Қытайда қамауда отырғанына – алды бір жарым жыл, арты – бірнеше ай болғанын айтты. Олардың сөзінше, туыстарынан құжаттарын тартып алып, саяси үйрену орталықтарына жапқан. Алматы облысының Көксу ауданынан келген әйел Төлеухан Жұмабектің айтуынша, ұлы Манашбек Әубәкірді (Қытай азаматы) былтыр Қазақстанға келіп кеткен соң, тамызда ұстағанын, себебін түсіндірмегенін айтады. Жиында сөйлеген «Атажұрт ерікті жастары» ұйымының өкілі «осындай жиындардың нәтижесінде Қазақстан билігі қамауда отырған этникалық қазақтардың жағдайына қатысты Қытайға нота жолдағанын» айтты.
Сәрсенбі күні “Атажұрт ерікті жастары” тіркелмеген ұйымының кеңсесінде Қытайдың Құмыл аймағына қарасты Баркөл ауданынан Қазақстанға қоныс аударған отызға жуық адам жиналып, Қазақстан билігінен “Қытайда қамауда отырған” туыстарына араша сұрады.
Ұйымдастырушылардың айтуынша, бұған дейін Баркөл ауданы саяси үйрену лагеріне қазақтар ең аз қамалған өңір болған. Олар “ауданда екі жылда 300-дей адам ғана қамауға алынғанын, бірақ соңғы бір аптаның ішінде бұл сан 200-ге күрт өскенін” айтады.
Жиынға қатысушылардың бірі – Айбек Жапайұлы “2017 жылы осындағы анам мен әкемді Қытай шақыртып еді. Сонда жеткен соң анамды саяси үйрену лагеріне жіберіпті. Әкем қазір үйқамақта, ешқайда шыға алмайды. Олардың жазығы – Қазақстанда тұратын балаларының қолына келіп, немерелерін баққаны” дейді
Баспасөз жиынан кейін белсенділер Қазақстан билігі мен халықаралық адам құқықтары ұйымдарынан араша сұрап, үндеу оқыды.
Шыңжаң ұйғыр автономиялық облысы Құмыл аймағына қарасты Баркөл ауданында 90 мыңдай адам тұрады. Оның 21 пайызы – қазақтар. Бұған дейін “туыстарымыз Қытайда жазықсыз қамауда отыр” деп Қытайдың Дөрбілжін, Сауан, Күнес, Шапшал, Боратола, Толы секілді бірнеше ауданы мен Шәуешек қаласынан көшіп келген қазақтар жиын өткізген.
2017 жылдың сәуірінен Қазақстан ақпарат құралдарында Қытай қазақтарының қысымға ұшырағаны туралы жиі айтыла бастады. Қытайдың Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық өлкесінен Қазақстанға қоныс аударған қазақтар Қытайда қамалған туыстарына араша сұрап бұған дейін де бірнеше рет жиын өткізген. Олар Қазақстан билігі мен халықаралық ұйымдардан Қытай билігінің туыстарын босатуына ықпал етуін сұрайды.
Қытай этникалық азшылық өкілдерін саяси лагерьлерге топтап қамайтыны жайлы Халықаралық адам құқығын қорғау ұйымдары мен түрлі елдердің баспасөзі жазып келеді.
Қазанның 16-сында Шыңжаң үкіметінің төрағасы Шохрат Закир «осындай орталықтардың арқасында аймақ діни экстремистік әрекеттерден аман қалғанын, қазір жағдайдың қауіпсіз әрі тұрақты екенін» айтқан. Закирдің сөзінше, мұндай орталықтарда отырғандар мандарин тілін (қытай тілінің ірі диалектісі) меңгеріп, заманауи ғылым үйренеді. Саяси лагерьлерді «тегін кәсіп үйрену орталықтары» деп сипаттаған шенеунік мұнда «мамандық жетілдірумен қатар, спорттық мәдени шаралар өтетінін де» айтқан.
Azattyq.org